دانش ادبی:حس آمیزی و ارکان تشبیه:

دانش ادبی

حس آمیزی

حس آمیزی:

در آرایه های ادبی، آمیختن دو یا چند حس است در کلام؛ به گونه ای که ایجاد موسیقی معنوی به تأثیر سخن بیافزاید «حس آمیزی» گویند. عبارت هایی چون «خبر تلخ» «قیافه بانمک»، «جیغ بنفش» نمونه هایی از حس آمیزی در ادبیات عامیانه است که در آنها حس شنوایی و حس بینایی با حس چشایی و حس شنوایی با حس بینایی آمیخته شده است. نقطه اوج حس آمیزی در شعر فارسی، اشعار بیدل دهلوی و صائب تبریزی و نیز اشعار سهراب سپهری است. در این درس، روان خوانی جوانه و سنگ: آب! بوی آب می شنوم.

ارکان تشبیه

ارکان تشبیه:

در متن درس، بخشی از شگفتی های آفرینش، مانند خفاش، ملخ، مورچه و طاووس، به دقت توصیف شده است. و بهره گیری از حواس پنجگانه، ما را در درک بهتر زیبایی های آفرینش کمک می کند. به نظر شما، در توصیف رنگ های پر طاووس، کدام حس، بیش از بقیه به کار آمده است؟

با خوب نگریستن به پدیده ها و محیط اطراف خود و تأمل در ویژگی های آنها به دانش و آگاهی زیادی دست می یابیم. دقت در نگاه کردن و خوب دیدن، یکی از راه های تقویت ذهن و توانایی های زبان است. برای اینکه توصیف ها آسان و دقیق تر صورت گیرد، می توان از آرایه «تشبیه» استفاده کرد. و در این درس، امام علی (ع) برای بهتر شناساندن زیبایی های خلقت طاووس، آن را به چیزهای مختلفی تشبیه کرده است؛ «دم کشیده طاووس» را به «چتر گشوده» و «بادبان کشتی»، و پرهایش را به «برگ خزان دیده» مانند نموده است. اکنون دقیق تر و گسترده تر، موضوع تشبیه را بررسی می کنیم:

«پرهای طاووس، مانند دسته گل پر نقش و نگار، رنگارنگ است.»

با اندکی دقّت درمی یابیم که این تشبيه، چهار رکن یا قسمت دارد:

1) رکن اول (مشبه)، «پرهای طاووس» است که به چیزی تشبیه شده است.

2) رکن دوم (مشبه به)، «دسته گل پر نقش و نگار» است که «پرهای طاووس» به آن مانند شده است.

3) رکن سوم (وجه شبه)، شباهتی است که بین این دو وجود دارد.

4) رکن چهارم (ادات تشبيه)، واژه ای است که شباهت «پرهای طاووس» را به «دسته گل» برقرار می سازد. در مثال بالا، واژه «مانند» این نقش را دارد. گاهی اوقات، رکن سوم و چهارم حذف می شود.